Naselja Općine Štefanje
Milka Ježić
izvor: Spomen zbornik 750. obljetnice crkve svetog Stjepana u Štefanju Štefanje 1992. godine
Većina naselja ovog kraja smješteno je na hrptovima ili padinama brežuljaka koji se uzdižu iz nizine oko Česme a i potoka, njezinih pritoka. Brežuljci blagih oblika su najpovoljniji tereni za naselja, zbog ocjeditosti i plodnog tla pogodnog za okućnice. Uz Česmu i njene pritoke malo je naselje jer su tereni prevlažni i ranije često izloženi poplavama.
Naselja su izgrađena u nizovnom obliku: kuće su poredane uzduž ceste, to su tzv. cestovna sela, tako da su pojedina sela gotovo srasla. Stanovnici naselja dio posjeda imaju blizu kuće, tzv. okućnicu, a ostatak po okolnim brežuljcima i nizinama, usitnjene i razbacane. Ovakva naselja kao i razbacan i usitnjen posjed rezultat su karakterističnog ili zajedničkog naseljavanja u doba Vojne krajine. Danas stari , karakteristični oblik kuća zamijenile su novoizgrađene.
ŠTEFANJE – najstarije naselje ovog kraja i župe, ima dva naselja: Staro Štefanje i Novo Štefanje ili samo Štefanje.
Novo Štefanje razvilo se na hrptu istaknutog brežuljka, nadmorske visine 165 m, čije se padine strmije spuštaju na zapad, a blaže na istok. Kroz naselje prolazi stara srednjovjekovna cesta smjer sjever- jug, prema Čazmi i Bjelovaru.
Na istaknutom, uravnjenom platou brežuljka, izgrađena je crkva sv. Stjepana koja je okupljala okolno stanovništvo. Crkva je zabilježena već 1242. godine, a potom u popisu župa 1334. i 1501. godine. Zbog svog dobrog položaja služila je većem broju okolnih sela. U središtu mjesta, gdje dominira crkva uz koju je i župni dvora, nalazi se prostrani trg (danas park) oko kojeg izgrđene kuće čine jezgru naselja. U vrijeme kada je Štefanje bilo poznato kao trgovište, tu se okupljao stanovništvo šire okolice sa svojim proizvodima. U XX. st. na tom središnjem trgu održani su poznati sajmovi, o Vidovu (16.VI.) i o Kraljevu (21.VIII.).
Trg okružuje dvored starih lipa koje je( prema Školskoj spomenici) upotpunio 1888. mjesni učitelj i đaci, a kasnije mještani nasadima platanama i ukrasnog grmlja.
Naselje se širilo od trga na sve strane poprimajući oblik gomilastog naselja. Većina kuća je iz tih pokrajnih puteva napuštena, a naselje je dobilo oblik cestovnog sela u nizu, gotovo spojenog sa susjednim naseljima.
Štefanje se razvilo postupno. U XVII. st. 1664. godine to je naselje od 13 porodica novih doseljenika (poslije turskih osvajanja). U službenom popisu od 1850.g. zabilježene su 53. kuće s 691 stanovnikom, uz sve svoje kulturne, upravne i gospodarske funkcije.
Danas se na centralnom platou uz crkvu nalaze glavne ustanove koje daju obilježja Štefanju kao lokalnom središtu.
Cesta se spušta na jug prema Čazmi, kod kapelice sv. Ignacija, skreće prema jugozapadu i spušta se do Daskatice. Ako se produži od kapelice sv. Ignacija dalje na juga, blagim usponom, doći će se u zaselak Štefanje Brijeg. Zaselak se smjestio na putu prema Šušnjari koji vodi preko šumskog i poljskog prostor Mladine. Taj put se ne koristi za povezivanje Šušnjare sa svojim župnim centrom Štefanjem, jer je izgrađen asfaltni, zaobilazni, put preko Laminca i Križica. Oko kuće Štefanje Brijega šire se slikovite padine s vinogradima uz koje su izgrđene vikendice i klijeti. S južne strane Štefanje Brijega proteže se šuma Pijesak gdje prestaje zemljište župe Štefanje.
STARO ŠTEFANJE nazvano Staro Selo, naselje je izvan glavne ceste Čazma-Bjelovar, na sporednom putu sjeverno-zapadno od Štefanja udaljeno oko 1.5 km. Smješteno je na blagoj uzvisini koja se spušta prema zapadu, rijeci Česmi, u područje šume i livade Rakitnice s kotom od 106 metara. Danas je to područje meliolirano i pretvoreno u ribnjake.
To naselje postojalo je i prije Turaka, ali je zamrlo u doba njihove provale. Nakon njihovog odlaska u vrijeme novog naseljavanja, novi žitelji držali su se starog rasporeda te su obnovili naselje i dali mu ime Staro Štefanje ili Staro Selo nasuprot Štefanju naselju oko crkve sv. Stjepana.
1900. godine zabilježeno je u njemu 517 žitelja
1931. godine zabilježeno je u njemu 448 žitelja
1991. godine zabilježeno je njemu 229 žitelja
Bogato poljodjelsko selo ostalo je bez asfaltnog puta!? Zadržavanjem mladeži u selu, izgradnjom novih kuća i zapošljavanjem u Čazmi i Bjelovaru, selo se revitalizira.
DASKATICA leži jugozapadno od Štefanja uz cestu prema Čazmi, udaljena od centra župe oko 2,5 km. Naselje je mlađeg postanka formirano potkraj XVII. stoljeća, zabilježeno 1683.godine. Većina doseljenih hrvatskih žitelja govorili su kajkavski pa se smatra da su doselili sa zapadne strane, desno od rijeke Česme. Polovinom XIX. stoljeća u popisu 1850. godine zabilježeno je 170 žitelja. Doseljavanjem njihov broj raste, pa 1890.godine ima 245, da bi 1931. porastao na 322. Popis 1991. bilježi 149 žitelja.
NARTA je naselje koje se proteže u pravcu sjeveroistoka i spaja Štefanje s Bjelovarom, udaljeno je od župnog centra 5 km. Nastalo je spajanjem Donje i Gornje Narte u dugo cestovno selo omeđeno sa sjevera rijekom Česmom, a s jug a potokom Batinovac. Naselje se pruža u smjeru zapad – istok po blagom uzvišenju koji u Gornjoj Narti dosiže 139 metara nadmorske visine. Padine brežuljka spuštaju se na sjever do Česme uz koju su izgrađeni ribnjaci, a na južnoj strani preko potoka Batinovca širi se šumski prostor Ravneša i Male Ivanske s kotom od 170 metara.
Narta je staro naselje poznato iz prije turskog vremena pod nazivom Nard ili Nart. Put kroz Nartu imao je u srednjovjekovnom razdoblju značenje pa je naselje bilo gospodarski jako s župnom crkvom Svih Svetih koja je zabilježena u popisu župa 1334. a potom i 1501. godine. U to vrijeme Nart je jeko trgovište što mu je omogućio geografski položaj i gospodarska razvijenost.
Tijekom 17. st, odmah na početku, počeli su taj kraj naseljavati ljudi iz bliže i dalje okolice. To su bili Srbi koje je krajina dovodila što milom i povlasticama, a što silom, iz krajeva oko Pakraca, Slatine i Voćina. Do polovice 19.st. Narta je bila uglavnom naseljena pravoslavnim življem. Već koncem 17. st. u Narti je izgrađena pravoslavna crkva, otprilike na mjestu stare crkve Svih Svetih, a osnovana je i pravoslavna parohija (župa). Polovicom prošlog stoljeća u Nartu počinju intenzivnije doseljavati prvo Hrvati, zatim Česi i Mađari. Ali još polovicom ovog stoljeća u Narti je bilo više Srba nego Hrvata. Postepeno broj Srba opada zbog pada nataliteta i iseljavanja u gradove, a broj Hrvata koji su postali većina sada uglavnom stagnira.
Danas Narta ima 482 Hrvata i 220 Srba, 2 Čeha, 5 Mađara i 74 Jugoslavena.
LAMINAC je naselje smješteno istočno od Štefanja od kojeg ga odvaja nizinski livadni prostor kojim protječe potok Ivanska zvani kanal. Zauzima blagi brežuljak koji na sjevernoj strani prelazi u viši brežuljkasti šumski teren šume Ravneš i Mala Ivanska, kojima je Laminac odvojen od Narte. Na južnoj strani iz livadnog prostora uz Kanal teren se prema jugoistoku uzdiže do kote 194 metra u Kozarnicama. Naselje se proteže uz cestu koja u smjeru zapad istok spaja Štefanje s Ivanskom. Smatra se da je Laminac postao u dotursko vrijeme i doživio sudbinu ostalih naselja. Novi doseljenici dolaze u XVII. stoljeću.
Laminac je popisan 1679. potom 1707. i 1732. godine. Prilikom popisa 1850. zabilježeno je 404 Hrvata i 41 Srbin. Ukidanjem Vojne krajine i raspadanjem porodičnih zadruga oko1890. godine broj ljudstva se povećava na 700. Naselje je prošireno na nove prostore. Doselili su Zagorci, Ličani Gorani i susjedi iz okolnih sela. Doselile su i obitelji porijeklom iz Češke. Naselje se širi na zapad u Novi Laminac te na južne brežuljke gdje nastaju Mladine, Kozarnice i Laminačke Ive, a u nizinskom dijelu na istoku Grabovac. Svi ti zaseoci kao i centralno naselje čine Laminac. Njegovo stanovništvo je u stalnom opadanju zbog iseljavanja. Brojne kuće su ostale napuštene i prazne. Laminac danas ima 454 stanovnika.
STARINE danas posebno naselje, nastale su u vrijeme novo naseljavanja Laminca oko 1890. kao njegov sastavni dio. Zauzimaju brežuljkasti teren sjeveroistočno od Laminca kao malo gomilasto naselje. Okuplja 101 stanovnika.
ŠUŠNJARA je najudaljenije selo štefanske župe smješteno jugoistočno od Štefanja. Sastoji se od Gornje i Donje Šušnjare okružene šumarcima i šumom Pijesak sa zapada. Ovo područje ostalo je pusto dosta dugo. Nakon ratovanja s Turcima od 1687-1692. dolazi stanovništvo s lijeve strane Česme u gusto šumsko područje te 1690. godine formiraju naselje Šušnjara koja danas okuplja 245 stanovnika. Šušnjara je izolirana od Štefanja zbog toga što nije održavan put preko Štefanjskog Brijega. Zbog otežane komunikacije područna škola Šušnjara isključena je iz škole Štefanje i priključena školi u Ivanskoj. Tako je Šušnjara povezana sa Štefanjem samo preko zajedničke župe.
BLATNICA se smjestila sjeverozapadno od Štefanja udaljena oko 3,5 km na srednjoj cesti koja se od glavne saobračajnice spušta prema zapadnom nižem djelu uz rijeku Česmu s kotom od 106 m. Naselje je nastalo na nižem tlu od čega je dobila ime. Naselje se proširilo prema glavnoj cesti i širi se uz nju prema Štefanju.
Zabilježena je 1600. godine prilikom doseljavanja Srba od strane Vojne krajine. Prvi srpski doseljenici potječu iz okolice Pakraca, Voćina i Slatine. Krajiški popis od 1732. godine zabilježio je 3 hrvatske i 2 srpske porodice. Kasnije u vrijeme XVIII. stoljeća naselje se povećava doseljavanjem Hrvata, u vrijeme popisa 1850. zabilježeno je 215 Hrvata i 51 Srbin, a 1890. godine 252 Hrvata i 89 Srba.
Danas je broj ljudstva u opadanju. Sada tu živi 130 Hrvata i 16 Srba.